Teodolit na pierwszy rzut oka wydaje się bardzo skomplikowanym i specjalistycznym narzędziem. W praktyce jednak teodolity są wysoce funkcjonalne i wykorzystywane w szeroko pojmowanym budownictwie. Co jeszcze warto wiedzieć o tych sprytnych urządzeniach?
Czym jest teodolit?
Teodolit to narzędzie, które stosowane jest w wielu gałęziach inżynierii budowlanej – w tym geodezji. Pozwala m.in. na wyznaczanie kątów i odchyleń od pionów. Dlatego też z teodolitów korzysta się zarówno na wczesnych etapach budowy, jak i podczas odbioru już gotowych projektów. Obecnie na rynku dostępne są mniej skomplikowane teodolity optyczne oraz bardziej nowoczesne wersje elektroniczne. O ile zasada działania nieco się pomiędzy nimi różni, tak zastosowanie wszystkich teodolitów pozostaje takie samo.
Nieformalny podział teodolitów w zależności od dokładności:
- budowlane – mała dokładność 1’ lub 30”
- inżynierskie – średnia dokładność 0,1’ (0,2c)
- uniwersalne – wysoka dokładność 1” (2cc)
- precyzyjne – najwyższa dokładność 0,2” (1cc)
- laserowe – dokładność na poziomie kilku mm na odległości ok. 300 metrów.
W zależności od dokładności pomiarów, teodolity mogą mieć różne zastosowanie. Modele typowo budowlane sprawdzą się np. podczas tyczenia dróg, wersje inżynierskie do pomiarów drogowych i poligonizacji, a te najbardziej dokładne wykorzystywane są do obserwacji astronomicznych.
Teodolit Nivel System DT-2 (+ statyw SJJ1), powiększenie...
Teodolit Nivel System DT-2 (+ statyw SJJ1), powiększenie 30x4 981,00 zł4 557,62 złTeodolit Nivel System DT-2, powiększenie 30x
Teodolit Nivel System DT-2, powiększenie 30x4 784,00 zł4 377,36 złTeodolit Nivel System DT-2L (+ statyw SJJ1), powiększenie...
Teodolit Nivel System DT-2L (+ statyw SJJ1), powiększenie 30x5 227,00 zł4 782,71 złTeodolit Nivel System DT-2L, powiększenie 30x
Teodolit Nivel System DT-2L, powiększenie 30x5 030,00 zł4 602,45 złTeodolit Nivel System DT-5, powiększenie 30x
Teodolit Nivel System DT-5, powiększenie 30x4 538,00 zł4 152,27 zł
Budowa teodolitu
Teodolity to dosyć prostej konstrukcji urządzenia pomiarowe, aczkolwiek nazwy niektórych elementów są dosyć osobliwe. W skład typowego teodolitu wchodzą:
- spodarka – inaczej podstawa narzędzia, służy do jego poziomowania przy pomocy trzech specjalnych śrub;
- alidada – odpowiada za poziomowanie teodolitu;
- limbus – metalowy/szklany pierścień lub koło poziome, na obwodzie którego znajduje się podziałka kątowa (stopniowa do 360 stopni lub gradowa do 400 gradów);
- luneta;
- libelle rurkowe i pudełkowe – małe przyrządy optyczne służące do wyznaczania płaszczyzn i do poziomowania narzędzia;
- pion optyczny;
- leniwki;
- śruby zaciskowe;
- mechanizm repetycji.
Rodzaje teodolitów
Sposób działania teodolitu zależy głównie od jego konstrukcji. Inaczej pracuje się na wersjach optycznych i elektronicznych. Czym wyróżniają się poszczególne wersje?
Teodolity optyczne
Wersje z optycznym systemem odczytowym nie wymagają żadnego źródła zasilania i zawsze gotowe są do działania. Tym samym prosta konstrukcja przekłada się na większą niezawodność i wytrzymałość. W teodolitach optycznych wykorzystuje się metalowe lub szklane koła poziome i pionowe, na których znajdują się podziałki kątowe (podział na stopnie lub grady).
Teodolity elektroniczne
Elektroniczne modele teodolitów zapewniają o wiele krótszy czas pomiaru i automatyczną zamianę jednostek pomiarowych (w pionie i poziomie). Przede wszystkim zasadniczą różnicą jest to, że odczyt kierunku wykonywany jest w pełni automatycznie, a wyniki pomiarów wyświetlane są na ekranie. Co ciekawe, na rynku można znaleźć teodolity elektroniczne wyposażone w specjalne moduły laserowe, które zdecydowanie ułatwiają i przyspieszają celowanie. Nie ma wtedy konieczności patrzenia przez lunetę optyczną. Plamka laserowa oprócz celowania, może posłużyć na wiele innych sposobów, np. do tyczenia i ustawiania obiektów w linii prostej.
Jak dokonać pomiaru?
- Rozłóż i stabilnie ustaw trójnożny statyw wraz z przymocowanym do niego teodolitem (do mocowania służy specjalna śruba zaciskowa w głowicy statywu);
- Scentruj urządzenie w płaszczyźnie pionowej przy pomocy statywu i okularu optycznego;
- Wstępnie wypoziomuj teodolit przy pomocy libelli pudełkowej i samego statywu;
- Dokonaj precyzyjnego wypoziomowania teodolitu wykorzystując libellę rurkową oraz śruby nastawcze spodarki;
- Wyznacz cel przy pomocy lunety, leniwki, alidady i celownika kolimatorowego;
- Ustaw ostrość przy pomocy pierścienia ogniskującego i okularu;
- Odczytaj wartość przy pomocy lunetki systemu odczytowego.
Aby unieruchomić instrument w celu łatwiejszego dokonania pomiaru, warto skorzystać z zacisków alidady i tych w samej lunecie.
Zastosowanie teodolitów
Teodolity wykorzystywane są najczęściej do pomiaru kątów poziomych i pionowych, a także wytyczania prostych, tyczenia pod zadanym kątem i wyznaczania spadków. Pozwalają na szybkie poziomowanie różnych obiektów i elementów konstrukcyjnych, a także na tyczenie szalunków. Oprócz tego dzięki teodolitom można przenosić wysokość i wyznaczać obrysy budynków. Stosując łatę pomiarową i opierając się o geometrię układu optycznego, teodolit można wykorzystać również do pomiaru odległości.
Wszechstronność teodolitów jest na tyle spora, że jest to bardzo uniwersalny i przydatny sprzęt budowlany. W dodatku ich obsługa jest bardzo prosta i wystarczy zaledwie kilka lub kilkanaście minut, aby opanować ich użytkowanie.
Parametry teodolitów
Przed zakupem teodolitu warto wziąć pod uwagę jego charakterystyczne parametry techniczne. Dzięki temu do użytku trafi sprzęt, który całkowicie spełni nasze oczekiwania. Do kluczowych parametrów zalicza się:
- dokładność pomiaru;
- średnica obiektywu;
- pole widzenia;
- powiększenie;
- zakres ogniskowania;
- typ kompensatora;
- klasa odporności IP.
Ponadto można przy okazji spojrzeć na inne, ale jednak w pewnym stopniu przyczyniające się do funkcjonalności narzędzia parametry. Do takich czynników zalicza się chociażby ciężar, zdolność rozdzielcza, zakres temperatury pracy, odłączana spodarka, a także wyposażenie standardowe otrzymywane razem w zestawie z urządzeniem.
Zamów teodolity i urządzenia pomiarowe!
W naszym sklepie kupisz nie tylko omawiane tu teodolity, ale również sprzęt pomiarowy innego pokroju. Polecamy chociażby niwelatory – w tym niwelatory optyczne i niwelatory laserowe, lasery krzyżowe, lasery budowlane, dalmierze laserowe, taśmy miernicze, detektory kabli, pionowniki laserowe i kamery termowizyjne. Oferujemy wyłącznie sprzęt znanych i cenionych przez profesjonalistów marek, takich jak Topcon, Nivel System, PRO, Bosch, Leica Geosystems oraz Geoline.
Stock images by Depositphotos.
